De Zorg Brandveilig stimuleert risicogestuurde aanpak
In 2013 maakte het programma ‘Naar een betere brandveiligheid in zorg’ een vliegende start. Brancheverenigingen ActiZ, GGZ Nederland, de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU), de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) – verenigd in de Brancheorganisatie Zorg, kortweg BoZ – bundelden de krachten met Brandweer Nederland. Met financiële ondersteuning van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport werken de partijen onder de noemer De Zorg Brandveilig aan een risicogestuurde aanpak.
Lessen en aanbevelingen
Sinds een ernstige brand in een kliniek voor geestelijke gezondheidszorg in Oegstgeest van GGZ Rivierduinen, waarbij drie bewoners om het leven kwamen, voeren de zorgorganisaties intensief overleg over brandveiligheid, zegt Miriam Kop van De Zorg Brandveilig over de achtergrond van het programma. “GGZ Rivierduinen voldeed op het gebied van brandveiligheid aan alle wet- en regelgeving. Toch ging het mis. De Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft er onderzoek naar gedaan. Met de lessen hieruit – en de aanbevelingen uit een studie die het COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement uitvoerde in opdracht van BoZ – is het programma De Zorg Brandveilig opgezet. Met als doel: de zorgsector verder helpen met een risicogestuurde aanpak van brandveiligheid.”
Van regels naar risico’s
“Bijzonder aan het initiatief is dat de branche zélf aan de slag gaat met ontwikkelpunten, in nauwe samenwerking met de brandweer”, vertelt Kop. “De vijf brancheorganisaties die het voortouw nemen zijn zich ervan bewust dat brandveiligheid een eigen verantwoordelijkheid is voor de zorg. Maar Brandweer Nederland fungeert daarbij nadrukkelijk als partner. Er moeten nog heel veel partijen een slag maken van een regelgerichte naar een risicogestuurde aanpak – van zorgorganisaties tot toezichthouders. Je kunt alleen het verschil maken als je samen optrekt.”
“Heel veel partijen moeten nog een slag maken van een regelgerichte naar een risicogestuurde aanpak”
Het uitgangspunt van De Zorg Brandveilig is dat organisaties hun risico’s op brand inschatten, afwegen en beperken. Het ‘Stuurwiel Risicogestuurde Brandveiligheid’ dat het programma ontwikkelde, is daarbij een hulpmiddel. Het model laat voor zes thema’s de samenhang zien tussen risicogebieden en maatregelen. Het model is gebaseerd op het ‘Stuurwiel integrale brandveiligheid in de zorg’ van het COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement. Het model neemt naast bouwkundige, installatietechnische en organisatorische factoren, ook risico’s mee die te maken hebben met het gedrag van cliënten, patiënten, bezoekers en medewerkers. Het Stuurwiel Risicogestuurde Brandveiligheid kan worden gebruikt om een eerste diagnose te maken van de brandveiligheidsaanpak in een zorgorganisatie. Aan de hand van het model kan worden ingeschat of er beleidsmatig aandacht is voor alle zes onderdelen, waar eventuele risico’s zitten en welke maatregelen of gelijkwaardige alternatieven mogelijk zijn.
Brandvertragende isolatie
De fatale brand die in juni de Grenfell Tower in Londen deed instorten – en die waarschijnlijk te maken had met brandgevaarlijke gevelbekleding (onderzoek loopt nog, red.) – zet het thema isolatie niet extra hoog op de agenda van De Zorg Brandveilig, aldus Kop. “In de traditionele regelgerichte aanpak is er nu eenmaal veel aandacht voor de bouwkundige kant van brandpreventie. Zorginstellingen nemen vaak ook veel maatregelen op dit vlak, van brandwerende bouwmaterialen tot brandvertragende matrassen.” De patiënten en cliënten zijn immers een (bijzonder) kwetsbare groep. Ze zijn bijvoorbeeld vanwege hun verminderde zelfredzaamheid niet in staat om een ruimte of gebouw bij een calamiteit zelfstandig te verlaten, of een brand tijdig te signaleren. Of ze kunnen door hun ziektebeeld – bewust of onbewust – onveilig gedrag vertonen.
“Het programma De Zorg Brandveilig is niet ontstaan omdat de zorgsector niet aan de wet- en regelgeving voldoet”, benadrukt Kop. “Het punt is dat óók als alles volgens de regels is ingericht, er in de zorg een complexiteit bestaat die toch risico’s kan opleveren. De risicogestuurde benadering waarop De Zorg Brandveilig zich richt, stimuleert de instellingen om integraal te kijken naar de lokale situatie en de manieren om de risico’s op brand daar te verminderen – en dus niet uitsluitend naar specifieke normen op het vlak van bijvoorbeeld isolatie.”
Kennis uitwisselen
Binnen het programma De Zorg Brandveilig staat kennisontwikkeling centraal. Het vergroten en uitwisselen van nieuwe inzichten vindt op allerlei manieren plaats. Zo is er op de website een kennisbank ingericht met onder meer actuele voorbeelden van risicogestuurde aanpakken en een informatieblad over het opstellen van risicoprofielen van cliënten en patiënten. Bovendien is een onderzoek uitgevoerd naar de waarde van automatische blussystemen binnen risicogestuurde brandveiligheidsaanpakken. En er zijn trainingen opgezet voor zorgmedewerkers die in de dagelijkse praktijk risico’s op brand kunnen signaleren en verminderen.
Ook zijn plannen in de maak voor een Virtual Reality-training. Daarbij heeft het programmabureau diverse masterclasses en bijeenkomsten georganiseerd. “Bijzonder is ook een regionaal samenwerkingsproject dat we in Amsterdam-Amstelland hebben ondersteund”, vult Kop aan. “Zorgorganisaties, de brandweer en de gemeenten hebben er een convenant gesloten om samen inzichtelijk te maken hoe de risicogestuurde aanpak gestalte krijgt, hoe de samenwerking verloopt, en hoe de ambities voor de toekomst in beeld kunnen worden gebracht.
“Er zijn plannen in de maak voor een Virtual Reality-training”
De samenwerking tussen zorginstellingen en het bevoegd gezag is nieuw voor Nederland. Daarom volgen we de ontwikkelingen in Amsterdam-Amstelland op de voet. Want daar kunnen andere regio’s – en landelijke kaders – van leren.” Via de website, congressen en masterclasses zet De Zorg Brandveilig praktijkvoorbeelden in de schijnwerpers. Van het watermistsysteem in het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft en de BHV-trainer bij Zorgverlening Het Baken tot de veiligheidsscan die ’s Heeren Loo Zorggroep ontwikkelde om op alle achthonderd woonlocaties de risico’s op brand in kaart te brengen. De koplopers kunnen anderen informeren en inspireren om een risicogestuurde aanpak te bedenken, is de gedachte. Kop: “Een risicogestuurde aanpak is natuurlijk nooit echt af. Maar organisaties die ermee werken kunnen wel vertellen wat er goed gaat en hoe je dat voor elkaar kunt krijgen.”
Omslag
“De winst van De Zorg Brandveilig is dat er landelijke kaders zijn ontwikkeld die helderheid scheppen over wat risicogestuurde brandveiligheid is en hoe we daarmee in de praktijk verder kunnen komen”, zegt Kop over de resultaten van het programma, dat eind 2017 wordt afgerond. “Niet alleen zorgorganisaties moeten een omslag maken van regelgericht naar risicogestuurd. Dat geldt ook voor andere partijen als de lokale brandweer tot gemeenten, veiligheidsregio’s en kennisinstituten. De Zorg Brandveilig ondersteunt deze veranderingen door koplopers in de schijnwerpers te zetten en kennisontwikkeling te stimuleren.”
Volgens Kop is de gezamenlijke, integrale aanpak die de zorg nu ontwikkelt een voorbeeld voor andere branches en partijen, zoals woningcorporaties en gemeenten. “Het is een pluspunt dat de zorgsector met de brandweer de uitdagingen bespreekt. Dan kom je verder dan dat elke partij alleen maar kijkt vanuit eigen taken, rollen, kaders en regels. Vanuit de wil samen verder te komen en naar oplossingen te zoeken, kan risicogestuurde brandveiligheid in elke branche een stap verder komen.”
